ONTWERPSTRATEGIE VOOR HET GEMEENSCHAPSGEVOEL IN HART VAN ZUID
Op het Metroplein in Hart van Zuid komen wonen, reizen, recreatie en sociale voorzieningen samen. Het is momenteel een ongedefinieerde en onveilige ruimte. Het heeft de potentie om te functioneren als een ontmoetingsplek waar bewoners, passanten en daklozen veilig deel kunnen uitmaken van een gemeenschap. Hart van Zuid, gemeente Rotterdam, Arttenders en Karres en Brands presenteren een integrale visie die bijdraagt aan veiligheid, sociale cohesie en ruimtelijke ontwikkeling.
achtergrond en uitgangspunt
Volgens de huidige plannen over de transformatie van Hart van Zuid blijft het Metroplein voorlopig ongewijzigd. De leefbaarheid neemt in deze overgangsperiode af, terwijl hier juist kansen liggen.
Inzichten: Stakeholders zijn actief betrokken tijdens het ontwerpproces. De opgave is gezamenlijk (her)gedefinieerd en vertaald naar maatschappelijke en ruimtelijke doelstellingen.
Huidige situatie: Het Metroplein is een plek zonder eigenaarschap en weinig sociale controle waar veel overlast wordt ervaren, vooral van daklozen en jongeren. De verbinding met het Metroplein wordt de komende jaren afgesloten, waardoor deze situatie zal verergeren.
Hardware + software + orgware: In de complexiteit van deze opgave komen hardware (ruimtelijke ingreep), software (sociale programmering) en orgware (onderliggende systemen en samenwerkingsverbanden) samen. Dit betekent dat alleen het bevragen van de ruimtelijke kwaliteit niet voldoende is.
Reverse engineering van een dorpscentrum: Het Zuidplein en de aangrenzende gebieden zijn ontwikkeld vanuit een historisch perspectief vanuit een grootstedelijke en commerciële ambitie. Dit resulteert in een gebrek aan menselijke maat, weinig ruimte voor lokaal eigenaarschap en sociale initiatieven in het gebied.
Sociale kansen: Tijdens co-creatiesessies zijn leidende waarden en kansen geformuleerd. Hieruit bleek dat er behoefte is aan lokale en kleinschalige programmering en het betrekken van kwetsbare groepen in het gebied, in nauwe samenwerking met maatschappelijke organisaties.
Ruimtelijke kansen: Op basis van gesprekken met bewoners hebben we programmeringsbehoeften en kansen in kaart gebracht in relatie tot de ruimtelijke opgave. De ruimtelijke ingreep dient hierbij te allen tijde om de maatschappelijke opgave te realiseren.
Waar komt de fietsenstalling? Op het Metroplein worden in de tijdelijke situatie 600 fietsen gestald. De huidige plaatsing van de fietsenstalling neemt de helft van het gebied in beslag en vormt daarmee een fysieke en sociale barrière. Het faciliteren van deze fietsenstalling op een andere manier wordt een succesindicator van de ruimte.
Codesign Aanpak
In een aantal ontwerpworkshops is gezocht naar een reproduceerbare methode om een tijdelijke opgave vanuit de hardware, software en orgware aan te pakken. Hoe verhouden deze zich tot elkaar en welke betekenis kan een tijdelijke ontwikkeling op lange termijn hebben voor de sociale structuur in een gebied? Dit heeft geleid tot een ontwikkelingsstrategie waarin de maatschappelijke impact leidend is voor de ruimtelijke kaders.
Recommendations
Het onderzoek heeft geleid tot zeven concrete aanbevelingen:
- Focus op de integrale opgave. De Metropleinopgave is een voorbeeld van een complex vraagstuk met diffuus probleemeigenaarschap. Door na te denken over een repliceerbaar proces kunnen kosten worden bespaard in de aanloop en kan sneller een visie worden ontwikkeld met een uitvoeringsperspectief.
- Gebruik lokale waarden als toetsingskader voor de maatschappelijke effecten van programmatische en ruimtelijke ingrepen.
- Betrek kwetsbare doelgroepen door het faciliteren van informele en tijdelijke arbeidsrelaties met daklozen en jongeren, met afstand tot de arbeidsmarkt.
- Faciliteer een sociaal programma in de voormalige bowlingbaan.
- Verhoog de tijdelijke fietsenstalling en voorkom dat de tijdelijke fietsenstalling de helft van het plangebied in beslag neemt en de sociale mogelijkheden blokkeert.
- Faciliteer sociale programmering van de buitenruimte om te voorzien in de behoefte aan ruimte voor ontmoeting, vergroening, identiteit en zo het Metroplein tot een aangename verblijfsplek te maken.
- Creëer een ruimtelijke interventie met een duidelijke identiteit die kan dienen als testlocatie voor de gemeenschap in Zuid en ruimtelijk een divers programma kan faciliteren.
De visualisatie van de interventie vormt tevens een conceptuele stip op de horizon.
volgende stappen
Als resultaat van de verkenning is er een advies met een aantal duidelijke aanbevelingen voor de verdere ontwikkeling van de locatie, met een sterke verbinding tussen ruimte, programma en organisatie. Er liggen grote kansen om de locatie voor gebruikers te verbeteren. De voormalige bowlingbaan is een uitstekende locatie voor maatschappelijke programmering, gericht op buurtbewoners. Heijmans, de eigenaar van het pand, heeft al gezegd open te staan om te onderzoeken in welke vorm dit mogelijk is. Ook zijn er aanvullende gesprekken gevoerd tussen de ontwikkelingscombinatie Hart van Zuid en het Leger des Heils om verder te praten over mogelijke 'heitje voor een karweitje'-achtige constructies of andere vormen van samenwerking. Ondertussen wordt er druk gelobbyd om projecturen beschikbaar te stellen om een sociaal programma te kunnen ontwikkelen en draagvlak en budget te genereren voor een ruimtelijke ingreep.
Naast de concrete adviezen biedt dit onderzoek ook een werkwijze en een precedent in hoe sociale en ruimtelijke ontwikkeling elkaar in een vroeg stadium kunnen ontmoeten en versterken. Sociaal ontwerp en landschapsarchitectuur kunnen elkaar aanvullen en bewoners en andere belanghebbenden krijgen een stem in het ontwerpproces.
- Project
- Titel
- Van stedelijke ruimte naar gemeenschap in Hart van Zuid
- Design team
- Arttenders, Karres en Brands, Onno Poiesz
- Klant
- Gemeente Rotterdam
- In samenwerking met
- Gemeente Rotterdam, Leger Des Heils, Hart van Zuid, MDT
- Metroplein, RotterdamLocatie
- Locatie
- Metroplein, Rotterdam
- Mede mogelijk gemaakt door
- Stimuleringsfonds Creatieve Industrie