The Shape: Court van Noord
- Titel
- Court van Noord
- Ontwerp
- Arttenders x Nasepop
- Powered by
- Banlieue
- Opdrachtgever
- Gemeente Rotterdam
- Locatie
- Snellemanplein, Oude Noorden
- In samenwerking met
- Cruyff Foundation
Make-over Snellemanplein
Als social designstudio uit de buurt is Arttenders gevraagd om in co-creatie met de omgeving te onderzoeken wat het werkelijke potentieel is van het Snellemanplein. Arttenders brengt wensen en behoeften van betrokken partijen samen tijdens de verschillende participatiesessies, die gedurende het hele traject plaatsvinden. De langetermijnvisie is een make-over van het gehele plein. Deze ambitie vertaalt Arttenders naar een maakbaar en goed gefaseerd plan met en voor alle gebruikers van het plein.
Het Snellemanplein is eigenlijk een naamloos plein tussen de Snellemanstraat, Woelwijkstraat en Touwbaan. Op dit moment vind je er onder andere een omheind grasveld met verouderde speeltoestellen voor de kleinsten en een voetbalveldje met twee doelen van ongelijke afmeting, omdat een handige vader een zelfgemaakt doel plaatste nadat één stuk ging. De waterhuishouding is aan verbetering toe, want het plein staat regelmatig onder water. De hoogste tijd dus om het Snellemanplein aan te pakken!
The Shape of Rotterdam
Drie jaar geleden schreef Arttenders de vernieuwende ontwerpaanpak ‘the Shape of Rotterdam’ als strategie in samenwerking met gemeente Rotterdam. De ontwerpen vanuit deze strategie zijn altijd een antwoord op een meervoudige, complexe, sociaal maatschappelijke, economische en ruimtelijke opgaven. Tijdelijke ontmoetingsplek ‘The Splash’ in Hart van Zuid is de geslaagde pilot hiervan, waarbij de werkwijze en het gedachtegoed van strategie ‘the Shape of Rotterdam’ zich meetbaar heeft bewezen. Daarom zijn er nu ook andere plekken in Rotterdam aangewezen waar deze aanpak van grote meerwaarde gaat zijn. Het Snellemanplein is daar één van.
Belangrijke buurtfunctie
Als centraal plein in de buurt faciliteert het plein niet alleen een basisschool, sportzaal en publieke speel- en sportgelegenheid, maar is het ook de gezamenlijke achtertuin van de omwonenden en andere mensen uit de wijk. Vanuit dit perspectief laat het plein nu behoorlijk wat te wensen over en dat gaan we aanpakken. Het is dus niet gek dat er vanuit verschillende invalshoeken urgentie is ontstaan om dit plein eens flink onder handen te nemen.
Vanuit de aanpak van ‘the Shape of Rotterdam’ zoeken wij in deze opgave aansluiting bij de bestaande ruimtelijke opgave. Het doel is om een multifunctioneel, toekomstbestendig en inclusief plein te ontwerpen waar de hele buurt kan ontmoeten, spelen en bewegen. Het plein wordt een gedegen afspiegeling van de wensen en behoeften uit de wijk.
Betrokken partijen
Bij het aanhaken van verschillende partijen uit de buurt is Arttenders gaan kennismaken met de wijkraad. Zij zijn enthousiast omdat het plan naadloos past in hun visie voor de wijk. Er is nauw contact met de Prinses Julianaschool, waarvan de leerlingen de gemeente al eerder aan haar jasje hadden getrokken om dit plein wat meer liefde te geven. Verder is er gesproken met Sportbedrijf Rotterdam en ook zij omarmen dit plan. Samen met veel andere partijen maken zij deel uit van het participatieve proces, waaronder ook de ondernemersvereniging, de moskee en natuurlijk de buurtbewoners.
Ontwerp partners
Rotterdams streetwearmerk Clan de Banlieue wil al tijden iets terug doen voor hun geliefde wijk en kwamen - als overburen van Arttenders - al eerder in gesprek over het potentieel van het plein. Zij willen graag hun merkwaarde inzetten om het aanzien van het plein te vergroten en hun achterban actief aan te haken in het ontwerpproces. Daarom zijn zij als inhoudelijke partner nauw betrokken bij het proces. Ook de Cruyff Foundation is in een eerder stadium al aangehaakt om te kijken naar de mogelijkheden voor het implementeren van een Cruyff Court. Zij zitten als potentiële partner aan tafel om in dit proces samen uit te zoeken wat de beste combinatie van doeleinden is voor het Snellemanplein en haar diverse gebruikers.
Arttenders brengt al deze partijen, wensen en behoeften samen en zorgt zo voor een integrale aanpak van het volledige plein. In het co-creatie traject worden verschillende doelgroepen en stakeholders, plus verschillende domeinen vanuit de gemeente (denk aan maatschappelijke- en stedelijke ontwikkeling, sport en welzijn) vanaf het begin betrokken en meegenomen.
Aanpak
Als onderdeel van het participatietraject is door Arttenders een ’24 uurs observatie’ gestart: op verschillende momenten is gekeken naar het gebruik van het plein, waarbij korte interviews zijn afgenomen. Zo hebben we de eerste inzichten op kunnen doen over het gebruik en de wensen voor het plein.
Hierna is een workshop ‘Van waarden naar programma’ georganiseerd voor betrokken volwassenen. Ook hebben wij via een ontwerpworkshop met jongeren van FC Banlieue en de Prinses Julianaschool hun ideeën en behoeften opgehaald voor het plein. In deze workshop zijn de jongeren ingegaan op het ontwerp en de verschillende functionaliteiten voor deze plek.
co-creatie
Jongeren ontwerpworkshop
Met 17 jongeren uit de buurt zijn we aan de slag gegaan met het ontwerp van het plein. Hierbij is gekeken naar welke functionaliteiten de jongeren nu gebruiken en welke ze graag zouden zien in de toekomst. Het voetbalveldje is iets wat echt moet blijven, maar ook plekken om te chillen en bijvoorbeeld een trampoline en schommels zouden ze graag zien in het ontwerp. Over de ontwerpstijl waren de meningen verdeeld, maar vooral de grafische en ronde stijlen met veel kleur hadden de voorkeur.
Verder werd ook nagedacht over de praktische zaken die horen bij een plein. De jongeren bedachten een nieuw ontwerp voor bijvoorbeeld de lantaarnpalen, vuilnisbakken, hekwerken en de bestrating. Er werd gekeken hoe ze er nu uit zien en hoe deze elementen kunnen worden meegenomen in het eind ontwerp. Als laatste maakte de jongeren een tekening van hun ideale plein.
Van waarden naar programma workshop
Bij deze workshop waren 19 mensen van verschillende groepen/organisaties, zoals buurtbewoners, de wijkraad, Clan de Banlieue en de gemeente, aanwezig. Er werd eerst gekeken naar de waarden die zij zien op het plein en de waarden die ze zouden willen versterken of toevoegen. Hieruit werd duidelijk dat het plein vooral een plek moet zijn waar mensen van alle leeftijden en afkomsten samen kunnen komen. Daarbij werd ontmoeten, sporten en rusten vaak genoemd. Ook was het belangrijk dat het een veilige, multifunctionele en aantrekkelijke plek wordt.
Met deze waarden maakte de participanten een ontwerp voor de programmering van het plein. Er werden gevarieerde ontwerpen gemaakt. Zo werden er ideeën bedacht voor sport en spel elementen voor bijvoorbeeld skaten, calisthenics of freerunnen. Ook werd het huidige waterprobleem aangepakt met ideeën zoals een waterbestendige ondergrond. Daarnaast werd er gedacht aan een structuur van verschillende hoogtes waar gebruikers van het plein kunnen zitten, picknicken en ontmoeten.
Terugkoppelsessie
Om de resultaten vanuit de ontwerpend onderzoeksfase terug te koppelen aan verschillende stakeholders hebben wij een terugkoppelsessie georganiseerd om de opgehaalde resultaten terug te koppelen en extra input op te halen. Hierbij waren onder andere mensen uit de buurt, Clan de Banlieue, de Prinses Julianaschool, de Cruyff Foundation en de gemeente aanwezig. De deelnemers van de sessie waren het eens met de reeds opgehaalde inzichten en waarden. Daarnaast vertelden ze over hun eigen ervaringen op het plein en wat kon worden verbeterd. Het plein is bijvoorbeeld vaak vies en het voelt soms onveilig door verschillende hoekjes die uit het zicht liggen. Bij de make-over van het plein is het dus van belang dat er in de inrichting rekening wordt gehouden met het gevoel van veiligheid en dat het ontwerp bijdraagt aan een positieve gedragsverandering.
Daarbij is het belangrijk dat er op verschillende momenten activiteiten worden gefaciliteerd op het plein. Om hierin te voorzien is het van belang dat er programmering door verschillende omliggende organisaties wordt georganiseerd op het plein. Deze programmering zal voor verschillende doelgroepen aansprekend moeten zijn. Daarom is het waardenkader ook aangevuld met programmering.
Waardenkader
Vanuit het co-creatie traject is het onderstaande waardenkader ontstaan. Hierin zijn de meest genoemde waarden opgenomen. Het waardenkader zal in het vervolgtraject als toetsingskader dienen.
Arttenders x Nasepop
Arttenders werkt voor dit project samen met de getalenteerde kunstenaar Nasepop om het totaalontwerp te creëren. Nasepop is geboren in Nederland maar inmiddels woonachtig in Buenos Aires en werkt over de hele wereld. Hij staat internationaal bekend om zijn kunstwerken, die bestaan uit levendige muurschilderingen en sculpturen. Zijn stijl wordt gekenmerkt door opvallende vormen en felle kleuren, met een streetstyle uitstraling. De kenmerkende beeldtaal van Nasepop leent zich heel goed in een ruimtelijke omgeving, en daarom zijn wij de samenwerking aangegaan voor het Snellemanplein. In deze samenwerking ontwikkelt Arttenders twee schetsontwerpen waar door de buurt op gestemd kan worden.
Banlieue Creatives workshop
Met diverse Creatives vanuit Banlieue en Nasepop is Arttenders in een co-creatie sessie aan de slag gegaan. De deelnemers hadden verschillende expertises zoals schrijven, rappen, ontwerpen en nog veel meer. De creatives brachten hun unieke kijk op het plein met gepaste vragen en voorwaarden. Zij bevestigden de output uit de eerdere sessies; dat het plein o.a. aantrekkelijk, veilig en multifunctioneel moet zijn, en gaven daarnaast ook leuke nieuwe inzichten als input voor het uiteindelijke schetsontwerp.
Voor deze designworkshop creëerde Arttenders een slim concept waar de gelaagdheid van zowel het fysieke plein als de achterliggende verhalen samen konden komen. Op ‘x-rays’ werd in groepjes aan een concept gewerkt in drie lagen: storytelling, beeldtaal en compositie. Deze lagen gaven invulling aan het ontwerp in patronen en vorm, maar ook aan het verhaal dat bij de buurt en het plein hoort.
De ‘x-rays’ die de creatives hebben ingevuld werden achter elkaar geplaatst, wat nieuwe inzichten creëerde over de verschillende uitgangspunten voor het plein. Hierin zijn verschillende versies gemaakt door de lagen tegen elkaar te houden en hier en daar uit te wisselen voor de beste combinatie. Uiteindelijk hingen er drie ontwerpen met verschillende verhalen en concepten. Deze methode bracht een nieuw perspectief in de mix van de verschillende functionaliteiten, waarden en beeldtalen op het plein. Deze waardevolle input wordt weer meegenomen met de eerder opgehaalde resultaten uit de andere sessies.
Ontwerpfilosofie
Ons ontwerp voor dit plein is ontstaan vanuit de ontwerpfilosofie 'waar het dorp de stad ontmoet'. Geïnspireerd door het dorpse karakter van Oude Noorden, wat wordt gekenmerkt door de typische laagbouw en groene straten, streven we ernaar een plek te creëren waar de buurt kan genieten van rust en ontmoeting. Tegelijkertijd blijft dit verbonden met de dynamiek van de wereldstad Rotterdam.
Het Snellemanplein wordt ontworpen als een gezellige stads-huiskamer, waar buurtgenoten samenkomen en de onderlinge band versterken dankzij een warme sfeer waarin interactie centraal staat.
Bijzondere aandacht wordt besteed aan veiligheid, met goede verlichting en een toegankelijk ontwerp. Het plein wordt uitgerust met verschillende functionaliteiten en programmerings-mogelijkheden waardoor het een inclusieve ruimte wordt voor alle leeftijden. Hiermee belichaamt het Snellemanplein het unieke stadsleven van Rotterdam, gecombineerd met dorpse charme, waar veiligheid en diversiteit als kernwaarden gelden.
Dit veelzijdige ontwerp zorgt niet alleen voor een aangename ontmoetingsplaats voor de buurt maar lost ook in op de opdracht om het een iconische en aantrekkelijke plek te maken in de stad die bezoekers verleid om naar het Oude Noorden te komen.
Functionaliteit
Op basis van alle doorlopen fases en uitkomsten, is gestart met het schetsontwerp. Hierbij is gekozen om de functionaliteit leidend te maken in het ontwerpen van 2 kunstzinnige en iconische ontwerpen. Er zijn verschillende opties verkend en uiteindelijk is er een nauwe afweging gemaakt in vorm, functionaliteit en esthetiek wat heeft geresulteerd in een functioneel ontwerp van het Snellemanplein.
Het functionele ontwerp integreert drie hoofdfuncties: Educatie, Spelen en Sporten. Deze functies worden niet langer strikt gescheiden, maar vloeien in elkaar over, waardoor plekken ontstaan waar mensen van alle leeftijden kunnen ontspannen, spelen en sporten. Het ontwerp symboliseert deze integratie als een circuit, dat fungeert als een tastbare verbinding tussen de verschillende zones. Dit creëert een gevoel van samenhang en eenheid, waar mensen worden uitgenodigd om vrij tussen de diverse activiteiten te bewegen.
Het circuit biedt een dynamisch terrein met hobbels, verhoogde buitenbochten en kleine ramps, geschikt voor diverse urban sports zoals freerunnen, fietsen en skaten. Het gebied bij de schoolingang is gewijd aan spelen en educatie, met diverse speelelementen voor basisschoolleerlingen en een educatief groen stuk, dat bijvoorbeeld als moestuin kan dienen.
De ster markeert het kloppende hart van het plein, waar ontmoetingen en programmering op het podium kan plaatsvinden maar ook als picknickgelegenheid fungeren. Linksonder is een extra speelgebied met multifunctionele elementen, terwijl rechts schaak- en backgammontafels geïntegreerd zijn voor sociaal vermaak. Binnen het circuit is ruimte voor krachttraining en sporten op het speelveld, zoals voetbal en basketbal. Er is zelfs een speciaal gebied voor het uitlaten van honden. De diverse functionaliteiten zijn bewust gevarieerd en niet gegroepeerd, waardoor ontmoetingen tussen verschillende gebruikers gestimuleerd worden. Ook is er rekening gehouden met de 24-uurs beleving van het plein. Hier is een ontwerp gemaakt die functionele verlichting en het belevingslicht samenbrengt in een optimale combinatie om veiligheid en beleving te optimaliseren.
Vanuit deze functionele basis zijn er twee verschillende esthetische ontwerpen gemaakt met iconische waarde.
Ontwerp 1
Ontwerp 2
Meer lezen en zien? Download de rapportage hier:
Toetsing Waardenkader
Dit plein belichaamt op diverse manieren de positieve waarden van het waardenkader. Het is ontstaan uit nauwe samenwerking met buurtbewoners, gebruikers en andere betrokkenen, wat niet alleen het fundament van het ontwerp legde maar ook als leidraad diende gedurende het hele proces.
Als de bruisende "huiskamer" van de wijk staat ontmoeting centraal, met een diverse mix van functionaliteiten op verschillende plekken. Het zorgvuldig ontworpen plein integreert sportiviteit door beleidsdoelstellingen en behoeften te verbinden in een functioneel ontwerp. Dankzij de iconische afwerking en een slimme mix van functionaliteit is het plein aantrekkelijk. Inclusiviteit is een integraal onderdeel van het proces, waarbij belangen zorgvuldig zijn afgewogen en verschillende gebruikers en doelgroepen zijn meegenomen. De 24-uurs beleving en het aantrekken van diverse doelgroepen gedurende de dag, ondersteund door programmeringsmogelijkheden, dragen bij aan een veiliger plein met verhoogde sociale controle.Lokale organisaties voelen zich sterk betrokken bij het plein en blijven actief verbonden aan het proces, waarbij ze de potentie voor het toekomstige Snellemanplein en hun rol daarin erkennen. Het bestaande groen wordt geoptimaliseerd in het ontwerp, en er wordt breder gekeken naar de toepassing van klimaatadaptiviteit in het plein. Deze combinatie van elementen maakt het proces en ontwerp tot een innovatief voorbeeld van behoefte gedreven ontwikkeling van de openbare ruimte.
En nu?
Hoewel het schetsontwerp veelbelovend is, benadrukt Arttenders het belang van verdere uitwerking en evaluatie in de komende fasen. Het proces zal continu worden aangepast voor een succesvolle implementatie. De schetsontwerpen zoals hier gepresenteerd zullen daarom nog onderhevig zijn aan verandering om zo goed mogelijk in te passen in de uitvoeragenda van de gemeente. We nodigen iedereen uit om actief deel te nemen aan het vervolgproces en gezamenlijk het Snellemanplein te transformeren tot een bruisende en gastvrije plek. Het doel is een inspirerende leefomgeving voor de buurt en een aantrekkelijk visitekaartje voor Rotterdam, versterkend voor de lokale gemeenschap en stimulerend voor het toerisme.
Vanaf januari zal de gemeente aan de slag gaan met in kaart brengen van de verschillende onderhoudsopgaven van het plein. Hierbij wordt ook gekeken in welke fasering dit ontwerp (deels) kan worden uitgevoerd. Het vervolgproces omvat een gedetailleerde uitwerking met aandacht voor meekoppelkansen vanuit The Shape of Rotterdam en een focus op het verfijnen van het plein ontwerp. Diepgaand onderzoek zal plaatsvinden naar de ontwikkeling van het circuit, naleving van regelgeving, keuze van speel- en sporttoestellen, uitwerking van pergola's, lichtplan, en materiaalstudie voor beheer en duurzaamheid.
